توسط : اشتهارد – عصر شفافیت – در حالی‌که جهان با بحران زباله و لاستیک‌های فرسوده دست‌وپنجه نرم می‌کند، یک فناوری ایرانی در سکوت در حال تغییر معادله است.
در میان غرش ماشین‌آلات و هیاهوی کارخانه‌ای در اشتهارد، جایی که فناوری با طبیعت آشتی کرده، «سید اسماعیل خاتمی‌نژاد»، مدیرعامل شرکت «آروین پالایش جاوید»، با چشمانی پر از عزم و امید، داستان یک انقلاب صنعتی سبز را روایت می‌کند. در گفت‌وگویی صمیمی با «پایگاه خبری عصر شفافیت»، او از روزهایی می‌گوید که دغدغه‌های نوجوانی‌اش در سواحل و جنگل‌های آلوده‌ی شمال ایران، او را به خلق فناوری‌های پیشرو در بازیافت کشاند.
از خاتمی‌نژاد می‌پرسیم چه چیزی او را به محیط‌زیست گره زد، نگاهش به گذشته سفر می‌کند: «شمال ایران، با جنگل‌های انبوه و دریای بی‌کرانش، زخم زباله را به من نشان داد. ۱۶ ساله بودم که این آلودگی‌ها قلبم را فشرد.»
او از همان روزها، با ساخت دستگاه‌های ابتدایی بازیافت، رویای تبدیل زباله به ثروت را در سر پروراند. اولین دستگاهش، زباله‌های تر را در ۴۵ دقیقه به کود یا مواد اولیه MDF بدل می‌کرد—خاکی که محیط‌زیست آن را «مرده» و بی‌خطر نامید.
سپس، با حل معضل شیرابه‌ها و تبدیل آن‌ها به پودر سنگ برای ساخت بلوک و موزاییک، گام‌هایش را محکم‌تر کرد. اما نقطه اوج، ورود به بازیافت لاستیک‌های فرسوده و مشتقات نفتی با فناوری پیرولیز بود که آینده‌ای پاک‌تر را نوید داد.
بحران لاستیک‌های فرسوده؛ فاجعه‌ای خاموش
خاتمی‌نژاد، لاستیک‌های فرسوده را بمبی ساعتی می‌داند: «لاستیک‌های دپوشده سم میکروبی تولید می‌کنند که به قارچ‌های خطرناک تبدیل می‌شود. در اهواز و بوشهر، این آلودگی‌ها سلامت مردم را تهدید کرده است.»
وی از انبوه لاستیک‌های غول‌پیکر در معادن و مراکز دفن زباله می‌گوید که سال‌هاست طبیعت را می‌بلعند و با اشاره به کویت، هشدار می‌دهد: «دریایی از لاستیک! اگر اقدامی نشود، ایران هم تا یک دهه دیگر چنین سرنوشتی خواهد داشت. یک آتش‌سوزی در این انبارها، فاجعه‌ای غیرقابل‌کنترل است.»
در حالی که دستگاه‌های چینی با انفجار و تلفات همراه بوده‌اند، دستگاه‌های آروین، با هفت سال کار مداوم و طراحی ایمن، استانداردی نوین را رقم زده‌اند.
فناوری پیرولیز آروین، قلب این تحول است
خاتمی‌نژاد با غرور می‌گوید: «دستگاه ما در خلأ کار می‌کند، بدون شعله و دود. انرژی‌اش را از گاز تولیدی خودش می‌گیرد.»
این فناوری از لاستیک‌های فرسوده تا ۴۵ درصد سوخت هیدروکربنی (بنزین و گازوئیل) و از پلاستیک‌ها تا ۷۰ درصد تولید می‌کند. محصولاتی چون گازوئیل یورو ۵ و ۶، بنزین سوپر و کربن بلک، از دل زباله جان می‌گیرند. او از نوآوری‌هایشان می‌گوید: «برخلاف دستگاه‌های چینی که دود و هدررفت انرژی دارند، ما سیستمی طراحی کردیم که دود را خنثی می‌کند و حتی مازوت نیروگاه‌ها را به سوخت پاک بدل می‌کند.»
این فناوری، با تأیید جهاد دانشگاهی، وزارت نیرو و شرکت نفت، جایگزینی پایدار برای سوخت‌های فسیلی است.
چالش‌ها و مقاومت
خاتمی‌نژاد از موانع می‌گوید: «محیط‌زیست مجوز می‌دهد، اما گاه چوب لای چرخ می‌گذارد. در اصفهان یا قم، سلیقه‌ای عمل می‌کنند و مجوز نمی‌دهند.»
وی از تناقض‌ها گلایه دارد: «وقتی دستگاه ما با تأیید محیط‌زیست زباله را به سوخت پاک تبدیل می‌کند، چرا باید مانع شوند؟»
اما این موانع او را متوقف نکرده‌اند. صادرات سوخت به عراق و افغانستان، با قیمتی به‌مراتب بالاتر از بازار داخلی، گواه موفقیت آروین است.
وی می‌افزاید: «در شهرک صنعتی، سوله‌های خالی حالا با دستگاه‌های ما زنده شده‌اند و هر کدام ۵ تا ۱۰ نیرو دارند. تا عید، ۱۵ دستگاه دیگر نصب می‌کنیم.»
دگرگونی فرهنگ مصرف و بازیافت
خاتمی‌نژاد باور دارد که فناوری‌اش می‌تواند فرهنگ بازیافت را متحول کند: «تصور کنید آپارتمانی با ۲۰ خانوار، زباله‌هایشان را با دستگاه ما به سوخت و درآمد تبدیل کنند. در ۶ ماه، هزینه دستگاه برمی‌گردد!»
وی از طرحی می‌گوید که شهروندان را به جمع‌آوری زباله و سرمایه‌گذاری در دستگاه‌های بازیافت تشویق می‌کند: «اگر مردم خودشان دستگاه داشته باشند، زباله را دور نمی‌ریزند. این هم محیط را پاک می‌کند، هم درآمدزایی دارد.»
بازدیدکنندگان کارخانه از ۳-۴ نفر به ۶۰ نفر در روز رسیده‌اند، نشانه‌ای از استقبال عمومی و علاقه به این تحول.
چشم‌انداز خاتمی‌نژاد فراتر از مرزهای ایران است. او از قراردادهایی با مالزی، اندونزی، عمان، عراق و افغانستان می‌گوید: «جهان به فناوری ما نیاز دارد.» اما دغدغه‌اش عمیق‌تر است.
او از آلودگی‌های شمال می‌گوید، از شیرابه‌هایی که برنج، مرکبات و حتی گوشت را آلوده کرده‌اند: «در بابلسر، قائمشهر و چالوس، زباله‌ها جنگل و رودخانه را نابود کرده‌اند. تهران فرونشست می‌کند، سراوان سرطان می‌آورد. من این‌ها را لمس کرده‌ام.»
وی از بی‌تفاوتی مسئولان گله‌مند است: «پول و دانشمند داریم، اما مدیریت نه.»
